کتیبه بیستون|کرمانشاه،نقش برجسته شاه پیروزمند و حریفان مغلوب او:

✅بزرگترین کتیبه سنگی هخامنشی ایرانی

وقایع و رویدادهای ثبت‌شده در این کتیبه(کتیبه بیستون) مربوط به سالهای اول حکومت داریوش است. کتیبه بزرگی که واژگانِ زیادی دارد و بزرگترین گنجینه لغت فارسی باستان در کنار روایات عیلامی و بابلی مشابه محسوب می شود.

هنوز آغازِ نوشتنِ زبان فارسی باستان به خط میخی مشخص نشده است،تنها چیزی که به یقین می دانیم این است که اولین باردر گزارش قهرمانی های داریوش در سنگ نبشته بیستون به کار رفته است.میانِ کرمانشاه و همدان،یا اکباتان باستانی پایتخت مادها،کوه بیستون قرار دارد که در دوره هخامنشیان به آن بغستان(جایگاه خدایان) می گفتند.

روی صخره ای با حدود شصت متر بر بالای برکه ای، یادمان عظیم تاریخی داریوش یکم، پرآوازه ترین پادشاه هخامنشی، قرار گرفته است.این که داریوش اینجا را برای بنای تاریخی خود انتخاب کرده تصادفی نبوده است.جاده بسیار کهن کاروان رویی از این جا می گذشت، محلی که حتی اکنون سرزمین کم ارتفاع بین النهرین، یعنی حوزه پیرامون بابل و بغداد را به سرزمین مرتفع ایران(اکباتان) پیوند می دهد.

این جاده سپس به خاور دور متصل می شد و نام جاده ابریشم را به خود گرفت.کوه بیستون از دیرباز و سپس در زمان هخامنشیان از اهمیت دینی و آیینی برخورداد بوده است.گزارش هرودوت مبنی بر اینکه پارسیان بر قله کوه ها برای خدایانشان قربانی می کرده اند،احتمالا نشان دهنده حرمتی است که این کوه داشته , اما مهم ترین دلیل این که چرا داریوش نقش برجسته و سنگ نبشته خود را در این جا قرار داد،این است که در محلی نزدیک اینجا بوده که او و دوستانِ توطئه گرش توانستند گئومات مغ غاصب را در اقامتگاه تابستانی اش بکشند و مهار کشور را خود به دست گیرد.

داریوش درکتیبه بیستون  توصیف می کند که این سرنگونی چگونه رخ داده و نیز چگونه شورشیان سالهای بعد(۵۲۱_۵۲۲ق.م) شکست خورده اند.شورش هایی که در اکثر امپراتوری با حداکثر خشونت در هم شکسته شد.تلاش داریوش برای مشروعیت بخشیدن به خود،هم با کلمات و هم با تصویر در این سنگنبشته حاوی تبلیغ و توصیف شاه از خویشتن در محلی مهم به ثبت رسیده و سپس آن را در نسخه های متعدد در سراسر امپراتوری توزیع کرده اند.هشت نفر اولی که رو به روی شاه به زنجیر ایستاده اند، رهبران شورش هایی هستند که داریوش یک سال پس از به قدرت رسیدن آن ها را شکست داده و آخرین اسیر یعنی زندانی نهم اسکونخه اسکیتی در شکست اسکیت ها است.پژوهشگران معتقدند در موقع طرح ریزی روایت عیلامی،هنوز خط فارسی باستان وجود نداشته و بعدها اضافه شده است.

منبع : مای کمپر